Tirwedd trawsnewid

Efallai na fydd y newid mewn polisi amaethyddol ar frig rhestr pawb ar hyn o bryd, o ystyried nifer yr heriau y mae'r diwydiant yn eu hwynebu.

Er bod ansicrwydd byd-eang wedi bod yn datblygu, mae'r cyfnod pontio polisi amaethyddol yn Lloegr wedi parhau i'w hail flwyddyn, ac mae'n bwysig cael y wybodaeth ddiweddaraf am y newidiadau a'r hyn y maent yn ei olygu i fusnesau'r aelodau.

Er mwyn helpu'r aelodau i ddeall y newidiadau, cynhaliodd y CLA 20 o ddigwyddiadau Sioe Deithiol Pontio Amaethyddol yn bersonol yn ystod mis Chwefror a mis Mawrth, gyda bron i 800 o bobl yn mynychu. I lawer, dyma oedd eu cyfle cyntaf i ofyn cwestiynau penodol am eu busnesau a beth fyddai'r polisi a'r cynlluniau newydd yn ei olygu iddynt.

Roedd y digwyddiadau wedi'u seilio o amgylch Cynllun Pontio Amaethyddol Defra yn Lloegr. Dyma'r cynllun llywodraeth ar gyfer y polisi amaethyddol newydd a fydd yn disodli Polisi Amaethyddol Cyffredin yr UE. Mae'n rhaglen uchelgeisiol a fydd yn dileu'r Cynllun Taliad Sylfaenol (BPS) yn raddol dros saith mlynedd ac yn cyflwyno cynlluniau amgylcheddol newydd i drawsnewid ffermio.

Nod digwyddiadau Sioe Deithiol Pontio Amaethyddol CLA oedd codi ymwybyddiaeth o'r newidiadau a'r cynlluniau newydd, ac i helpu aelodau i nodi'r hyn sydd fwyaf perthnasol i'w busnes. Cyflwynodd arbenigwyr o dîm defnydd tir cenedlaethol y CLA drosolwg o'r cynllun pontio cyn amlinellu pwyntiau allweddol y cynlluniau sy'n dod i'r amlwg. Ymunwyd â ni hefyd gan arbenigwyr o Defra, y Comisiwn Coedwigaeth, yr Asiantaeth Wledig, y Bwrdd Datblygu Amaethyddiaeth a Garddwriaeth, tirweddau gwarchodedig lleol a'r Rhwydwaith Cymunedol Fferm. Dywed Rebecca Bridges, Rheolwr Ymgysylltu â Rhanddeiliaid Defra: “Darparodd y CLA gyflwyniad cytbwys ac addysgiadol, a oedd yn canolbwyntio ar gynhyrchu bwyd, arloesi a chynlluniau amgylcheddol, ond yn bwysicaf oll, beth mae hyn yn ei olygu i fusnesau fferm a thir. Rhoddodd y mynychwyr fewnwelediad gwerthfawr a manwl a fydd yn helpu i ddatblygu ein polisïau.”

Mae'r cyfnod pontio amaethyddol yn gymhleth, gyda thua 20 o gynlluniau yn cael eu dileu'n raddol neu eu rhoi i mewn yn raddol, pob un gydag amserlenni a ffenestri ymgeisio gwahanol. Ni fydd pob cynllun yn briodol ar gyfer pob busnes, felly yr allwedd yw nodi'r rhai perthnasol. Gellir symleiddio'r cynlluniau i dri 'bwndel' — cymorth busnes, cynlluniau ffermio a chynlluniau amgylcheddol. Nid oes un glasbrint ar gyfer pob busnes fferm, a bydd y ffordd ymlaen yn dibynnu ar amcanion ac uchelgeisiau unigol. I rai, bydd canolbwyntio ar ffermio, i eraill, efallai mai cyflenwi amgylcheddol fydd y cyfeiriad cywir, ac i lawer, bydd yn well gan ddull cyfunol. I eraill, gallai fod yn edrych ar ffrydiau incwm amgen o arallgyfeirio neu waith oddi ar y fferm, ailstrwythuro busnes neu hyd yn oed adael y diwydiant.

Gall ymddangos yn gymhleth, ond mae Defra yn ariannu cyngor am ddim i dderbynwyr BPS drwy Gronfa Cadernid Ffermio yn y Dyfodol, a fydd yn darparu cymorth a chefnogaeth. Pa gynlluniau sydd ar gael nawr? Bydd y cynlluniau rheoli tir amgylcheddol newydd ar gael yn llawn o 2024, ond yn y tymor byr, mae cefnogaeth i ffermwyr sy'n dymuno buddsoddi yn eu busnes drwy'r Gronfa Offer a Thechnoleg Ffermio a'r Gronfa Trawsnewid Ffermio, yn ogystal â mynediad i'r Cynllun Stiwardiaeth Cefn Gwlad a Chynnig Creu Coetiroedd Lloegr. Mae Llwybr Iechyd a Lles Anifeiliaid newydd hefyd a fydd yn cael ei lansio yn 2022, ochr yn ochr â'r Cymhelliant Ffermio Cynaliadwy.

Bwriedir i'r SFI fod yn opsiwn hawdd ei nodi sydd ar gael i dderbynwyr BPS. Mae'n seiliedig ar sawl 'safon', pob un â gofynion penodol. Bydd gan bob safon hyd at dair lefel, gyda gofynion cynyddol. Gallwch ddewis y safonau a'r lefelau yr ydych am fynd i mewn i'r SFI. Bydd y safonau priddoedd âr a garddwriaeth, y safon priddoedd glaswelltir gwell a'r safonau rhostir a phori garw yn cael eu lansio eleni. Mae'n werth cael golwg arnynt oherwydd, er nad llawer o arian fydd yn bosibl, mae'r gofynion yn eithaf syml a gall fod manteision eraill o wneud y gwaith. Bydd mwy o safonau ar gael yn y blynyddoedd i ddod, a byddwch yn gallu adeiladu sawl safon ar yr un tir fel y gall edrych yn fwy deniadol.

Mae'r llywodraeth wedi gwneud ymrwymiad na fydd pobl sy'n mynd i gynlluniau amaeth-amgylcheddol nawr o dan anfantais pan fydd y cynlluniau newydd yn cael eu lansio. Y bwriad yw, pan fydd cytundebau Stiwardiaeth Cefn Gwlad (CS) yn dod i ben ar ôl 2024, y bydd y tir yn ymrwymo i gytundeb Adfer Natur Lleol newydd.

Byddwch yn gallu rhoi tir sydd eisoes mewn CS i mewn i'r SFI, ar yr amod bod yr opsiynau neu'r safonau yn gydnaws ac nad ydych yn cael eich talu ddwywaith am yr un peth. Mae Defra wedi cyhoeddi canllawiau ar sut i gyfuno cynlluniau a pha opsiynau CS sydd neu ddim yn gymwys i gael eu cyfuno ag SFI — chwiliwch am 'cytundeb safonau SFI' ar gov.uk.

Mae'r llywodraeth wedi dechrau diwygio ei hymagwedd tuag at arolygiadau, gorfodi a chosbau. Bydd mwy o ffocws ar gyflawni nodau cytundeb, yn hytrach nag ar gosbi ffermwyr am fân wyriadau. Rydym eisoes yn gweld tystiolaeth o hyn mewn arolygiadau CS a BPS.